توسعۀ پایدار گردشگری و حفاظت در پلان مدیریت منظر فرهنگی برج قابوس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشکده معماری و شهرسازی - دانشگاه علم و صنعت ایران

2 کارشناس ارشد مرمت و احیاء بناها و بافت‌های تاریخی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران

چکیده

مناظر فرهنگی از انواع میراث با ارزش بشری است که  در سطح جهانی با توجهات نوینی روبرو شده‌اند. مطالعات این مقاله، با دیدگاه ساماندهی منظر فرهنگی- طبیعی برج قابوس، به مطالعۀ یکی از صد منظر  شگفت‌انگیز ایران با هدف احیا و توسعۀ پایدار گردشگری، برج قابوس، واقع در استان گلستان، شهرستان گنبد به عنوان نمونۀ مطالعاتی می‌پردازد. حفاظت از مناظر فرهنگی- طبیعی با توجه به توسعۀ پایدار از یک سو و کمک به تداوم ارزش‌های زیبایی‌شناسانه و تاریخ نگارانه در مناظر از سوی دیگر، یافتن راهکار‌های حفاظتی در خصوص مناظر فرهنگی را اجتناب‌ناپذیر می‌گرداند. امروزه در میان شیوه‌های حفظ و بازنمایی بناها و محوطه‌های تاریخی، بهره‌گیری از طرح احیا به منظور بازگرداندن آن‌ها به جریان زندگی اجتماعی مردم، بسیار گسترش یافته است. یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین بخش‌های این کار، اعطای کاربری متناسب با هویت محوطه‌های تاریخی است. حال این سوال مطرح می‌گردد که با توجه به ویژگی‌ها و شرایط خاص هر محوطۀ تاریخی روند اعطای کاربری جدید و انطباق فعالیت‌های انسانی با آن از چه طریقی شناسایی و پیاده‌سازی می‌شود. رویکرد اصلی در این تحقیق، پژوهش موردی است که در آن با بهره‌گیری از روش تفسیری تاریخی به جمع آوری داده‌های ارزشمند برای شناخت بهتر محوطۀ تاریخی برج قابوس و توانایی‌های بالقوه آن اقدام شود. حفاظت و مرمت منظر برج قابوس با هدف تقویت کیفیت و زیبایی منظر از طرفی می‌تواند به احیای زیرساخت‌های طبیعی و فرهنگی منطقه کمک کند و از دیگر سو، بنیادهای اقتصادی و گردشگری آن را در چارچوب توسعۀ پایدار تقویت کند. از این رهگذر پژوهش در راستای انجام مطالعات و طرح دیدگاه مرمت منظر طبیعی - تاریخی منطقه به منظور احیا و بازسازی آن ضروری به نظر می‌رسد. احیا، حفاظت و تقویت منظر فرهنگی و تاریخی محوطه به عنوان گامی مهم و اقدامی اساسی در احیا و مرمت منظر سایت قلمداد می‌شود. دستیابی به اهداف توسعۀ پایدار و توجه به چشم‌انداز پایدار منطقه در آینده، جزء اصلی و جدایی‌ناپذیر دیدگاه‌های جامع و امروزی در هر طرح مرمت منظر است.  هدف این تحقیق، مشخص کردن عملکردها و فعالیت‌ها و برنامه‌هایی تطبیق‌پذیر با فرهنگ بومی، اقلیم و نیازهای منطقه است که برای گردشگران در نظر گرفته شوند و با دخالت محدود در منظر برج و افزایش کیفیت ارائۀ خدمات، همراه گردد. توجه به پایداری در توسعه، انعطاف پذیری، فراهم آوردن بستری مناسب برای مشارکت مردم نیز، مدنظر قرار گرفته است. در این پژوهش از روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی در بستری از مطالعات کتابخانه‌ای و همچنین مشاهدات میدانی متعدد، بهره‌گیری شده است.

کلیدواژه‌ها